آموزش موسیقی

دنیای پیانوها و خصوصا پیانوهای دیجیتال می‌تواند برای کسانی که قصد خرید پیانوی دیجیتال را دارند و یا حتی نوازندگان با تجربه‌ی پیانو بسیار گیج کننده باشد. در پست‌های این سری قصد دارم با توجه به قیمت بالایی که پیانوهای دیجیتال در مقابل سایر سازهای موسیقی دارند و بی‌اطلاعی بسیاری که در رابطه با پیانوی دیجیتال حتی در برخی مدرسان پیانو دیده‌ام یک راهنمای خرید پیانوی دیجیتال برای مبتدی و حرفه‌ای ارائه کنم. بخش اعظم این نوشته از مطالب سایت‌های معتبر و سایت سازندگان پیانوی دیجیتال گزیده و ترجمه شده است. پیانوهای دیجیتال ماشین‌های پیچیده‌ای هستند و درست مانند زمانی که کانفیگ یک کامپیوتر را با توجه به نیاز و بودجه‌ی خود تعیین و خریداری می‌کنید در رابطه با پیانو‌های دیجیتال نیز لازم است از همین دیدگاه پیروی کنید. اما پیش از آنکه تصمیم به خرید یک محصول مشخص بگیرید لازم است که در رابطه با تمامی آیتم‌های تاثیرگذار در این خرید تصمیم گیری کنید.

برای شروع و از همه مهمتر لازم است بدانید که پیانوی دیجیتال چیست و چه مزایا و معایبی نسبت به پیانوی آتیک دارد. پیانوهای دیجیتال همانطور که احتمالا می‌دانید پیانوهایی هستند که در آن‌ها صدا به صورت الکترونیکی و براساس نمونه‌های صوتی از پیش ضبط شده و پردازش‌های در لحظه‌ی نواختن رایانه‌ای تولید می‌شود. سازندگان پیانوی دیجیتال در دو عامل مهم به شکل گسترده با یکدیگر رقابت دارند و تلاش می‌کنند تا محصولات خود را با توجه به این دو عامل روز به روز ارتقا دهند. این دو عامل عبارتند از صدای پیانوی آتیک و احساس نواختن با پیانوی آتیک. در مقابل پیانوهای دیجیتال پیانو‌های آتیک با استفاده از سیم‌ها و چکش‌ها و کلید‌ها ایجاد صدا می‌کنند. وقتی شما یک کلید پیانوی آتیک که به آن کلاویه می‌گویند را فشار می‌دهید چکش متصل شده به آن کلاویه، به سیم یا سیم‌های مرتبط با چکش ضربه می‌زند و با به لرزه در آمدن سیم‌ها صدا تولید می‌شود.

ناگفته مشخص است که پیانو‌های دیجیتال سیمی که به لرزه درآید ندارند و چکش‌های مرتبط با کلاویه‌هم در پیانو‌های دیجیتال تنها با هدف سنگین وزن کردن کلاویه‌ها و ایجاد شباهت مکانیسم نوازندگی با پیانو‌های آتیک تعبیه شده است. بازآفرینی صدای پیانو در پیانو‌های دیجیتال با استفاده از سمپل یا نمونه‌های صوتی صورت می‌گیرد.

نمونه‌برداری صدا برای پیانو‌ دیجیتال

سمپل چیست؟

سمپل صدایی کوچک ضبط شده از یک ساز یا هر منبع صدای دیگر مانند صدای دریا، باد و. است. سمپل‌ها همچنین می‌توانند از یک صدای ضبط شده‌ی قبلی نیز ایجاد شوند. به عنوان مثال یک صدای 5 ثانیه‌ای گیتار الکتریک که از یک نواخته‌ی چند دقیقه‌ای انتخاب و استخراج شده است می‌تواند نقش یک سمپل را داشته باشد. سمپلینگ یا نمونه‌برداری از دیدگاه سازی منحصر به پیانوی آتیک نیست و می‌تواند سازهای بسیاری مانند گیتار، سازهای زهی، پیانو‌های دیجیتال، درام، فلوت و. را شامل شود. اما با توجه به این‌که در این نوشته سعی داریم در ارتباط با ویژگی‌های پیانوی دیجیتال صحبت کنیم در زمینه‌ی سمپلینگ فقط به نمونه‌برداری صوتی از پیانوی آتیک خواهیم پرداخت.

سمپل‌های پیانوی آتیک معمولا در شدت‌های نوازندگی متفاوت صدابرداری می‌شوند و محدوده‌ی صدای بسیار بلند (نتیجه‌ی محکم کوبیده شدن کلاویه‌ها) تا صدای بسیار کوتاه (نتیجه‌ی نواختن آرام کلاویه‌ها) را پوشش می‌دهند. هرچه کیفیت صدای ضبط شده بالاتر باشد و تکنولوژی مورد استفاده برای ضبط آن‌ها پیش‌رفته‌تر باشد صدای نمونه‌برداری شده دقیق‌تر و واقع‌گرایانه‌تر خواهد بود. امروزه تکنولوژی تا اندازه‌ای پیشرفت کرده است که صدای پیانو‌های دیجیتال پرچمدار از پیانوهای آتیک قابل تشخیص و تمیز نیست. برندهای مطرح معمولا نمونه‌برداری برای صدای پیانو‌های خود را به شکل زیر انجام می‌دهند:

در یک استودیوی حرفه‌ای ضبط موسیقی با استفاده از یک پیانوی آتیک به دقت کوک شده (در بسیاری از موارد پیانوی گرند) هر کدام از نت‌ها را با شدت‌های متفاوت نواخته و با استفاده از چندین میکروفن HI-FI صدابرداری می‌کنند.

اما اگر پروسه‌ی صدا برداری برای همه‌ی برند‌ها یکسان است چرا صدای تولید شده توسط پیانو‌های دیجیتال با یکدیگر تفاوت دارد؟

صدای نهایی که از یک پیانوی دیجیتل شنیده می‌شود به چندین عامل وابسته است:

• پیانوی آتیکی که برای نمونه برداری استفاده شده است
• تجهیزات مورد استفاده برای سمپلینگ و نمونه‌برداری صدای پیانوی آتیک
• موقعیت مکانی میکروفن‌ها در زمان نمونه‌برداری پیانوی آتیک
• ویژگی‌های آتیک محیطی که صدابرداری در آن انجام شده است
• پردازش‌های پس از صدابرداری و الگوریتم‌های کامپیوتری مورد استفاده برای شبیه‌سازی تداخل صداهایی مانند رزونانس سیم‌ها، رزونانس دمپر، رزونانس بدنه، انعکاس طبیعی محیط و.
• طول سمپل نمونه‌برداری شده و میزان حافظه‌ای که به هر نمونه اختصاص داده شده است.
• تعداد لایه‌های شدت متفاوت ضبط شده برای هر نت. این عدد هرچه بیشتر باشد صدای ایجاد شده طبیعی‌تر خواهد بود.

حافظه‌ی داخلی پیانو دیجیتال

به طور عمومی حافظه‌ی بیشتر به معنی سمپل‌های با کیفیت‌تر، طولانی‌تر و لایه‌های بیشتر شدت و ضعف در یک پیانوی دیجیتال است. مدل‌های پیانوی ارزان قیمت حافظه‌ی کمتری دارند و به همین دلیل سازندگان مجبور هستند روش متفاوتی را برای ایجاد صدا در آن‌ها به کار بگیرند. در این پیانو‌ها به جای نمونه برداری از صدای هر کلاویه‌ی پیانوی آتیک کلاویه‌ها به صورت یکی درمیان یا دو تا درمیان صدابرداری می‌شوند و صدای کلاویه‌های نمونه‌برداری نشده با استفاده از مدل‌ها و شبیه‌سازی‌های رایانه‌ای در زمان اجرا ایجاد خواهد شد. به علاوه بسیاری از سازندگان برای جلوگیری از نیاز به حافظه‌ی چندگیگابایتی برای ذخیره‌ی اطلاعات سمپل‌ها بخش‌هایی از صداهای نمونه‌برداری شده را حذف می‌کنند تا خروجی کم حجم‌تری داشته باشند. به عنوان مثال وقتی شما پدال ساستین(یکی از پدال‌های پیانوی آتیک که با پا نگه‌داشته می‌شود) را نگه می‌دارید و نت C3 را روی پیانوی آتیک می‌نوازنید این صدای ایجاد شده نزدیک به 10 ثانیه شنیده خواهد شد و امتداد خواهد داشت. در بسیاری از پیانوهای ارزان قیمت صدای سمپل تنها برای 3 تا 5 ثانیه قرار داده شده است و پس از آن ادامه‌ی صدا با پخش مجدد صدای سمپل ایجاد می‌شود. این عمل برای مدت زمان تعریف شده تکرار می‌شود و با هربار تکرار سمپل کوتاه شده صدا به تدریج آهسته‌تر به گوش خواهد رسید.

اگرچه این کلک می‌تواند به طولانی شنیده شدن نت‌نواخته شده در پیانوی دیجیتال کمک کند اما شباهت با آنچه شما در یک پیانوی آتیک می‌شنوید نخواهد داشت. در یک پیانوی آتیک امتداد صدا بسیار پیچیده‌تر از یک کاهش صدای ساده است. همین مسئله درباره‌ی لایه‌های شدت و ضعف متفاوت سمپل صدق می‌کند.  اگر در یک پیانوی دیجیتال تنها دو لایه صدای آرام و بلند ذخیره شده باشد نواختن شبیه به پیانوی آتیک و ایجاد لایه‌های متفاوت شدت و ضعف صدا امکان پذیر نخواهد بود. در این شرایط هم ممکن است در پیانوی دیجیتال تولید صدای آرام یا بلند با استفاده از آرام و بلند کردن صدای یک نمونه‌ی قرار داده شده برای کلاویه در پیانو ایجاد شود و هر کلاویه سمپل‌های متفاوت برای تولید صدا با شدت و ضعف متفاوت نداشته باشد. اما در یک پیانوی آتیک به عنوان مثال نه تنها آرام نواختن کلاویه منجر به کاهش صدای تولید شده می‌شود بلکه شخصیت و جنس صدای تولید شده را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد. اگر شما نوآموز موسیقی هستید ممکن است حتی متوجه این تغییرات شدت و ضعف در نواخته‌های خود نشوید چرا که سازندگان پیانوهای دیجیتال نیز تلاش می‌کنند تا اندازه‌ی ممکن صدای تولید شده را درعین قیمت ارزان با بهترین کیفیت و بیشترین شباهت به پیانوی آتیک به شما عرضه کنند. با این حال پس از مدتی که گوش شما بیشتر با صداهای پیانو آشنا شد این مسئله برای شما عذاب‌آور و غیرقابل تحمل خواهد شد.

پیانوهای لینک زیر از جمله 10 پیانوی پروفروش در مقیاس بین‌المللی هستند که برند و مدل آن‌ها در ایران یافت می‌شود.

صدای ناخواسته و اضافه در نواختن گیتار موضوعی است که می‌تواند به شدت توجه شنوندگان را از آن‌چه در حال نواختن آن هستید پرت کند. حذف این صداهای اضافه برای نوازندگان گیتار بسیار دشوار است و به همین دلیل نوازندگان بسیاری هستند که قید کشیدن این زحمت را می‌زنند و تا آخر عمر با همین صدای اضافه یا به قول استادم پیمان فخاریان "چق و چوق" ساز زدن خود را ادامه می‌دهند. در این پست به بررسی انواع این صداهای اضافه و راه‌های ممکن برای خلاصی از آن‌ها خواهیم پرداخت.

•    سیم‌های پولیش شده‌ی گیتار صدای اضافه کم‌تری ایجاد می‌کنند

اولین راه‌حل ساده‌ترین راه برای دستیابی به هدف همین سیم‌ها هستند. در طول دوره‌ی نوازندگی خود تا زمانی که تبدیل به نوازنده‌ی حرفه‌ای شوید و قصد اجرای زنده‌ی یا ضبط استودیویی موسیقی را داشته باشید تلاش کنید تا جای ممکن سیم‌های متفاوت را روی ساز خود استفاده کنید. سیم‌های گیتار کلاسیک برند‌های گوناگون و مدل‌های متفاوت‌ آن‌ها احساس وصدای متمایزی از یکدیگر تولید می‌کنند. گذشته از کیفیت تولید صدای آن‌ها جنس پوست هر کسی با برند و مدل سیم مشخصی سازگاری بیشتری دارد و نوازندگی با آن سیم منتج به تولید صدای اضافه کم‌تری برای آن نوازنده خواهد شد. به طور کلی می‌توان گفت سیم‌هایی که روی بسته‌بندی آن‌ها عبارت پولیش خورده یا Polished دیده می‌شود به احتمال زیاد بهترین سیم‌ها برای کاهش صدای اضافه هستند. در این سیم‌ها سطح فنری شکل سیم گیتار اندکی صاف و نرم‌تر شده است. این سیم‌ها بیشتر از همه برای ضبط‌های استودیویی مناسب هستند چراکه زنگ و حجم صدای کمتری نسبت به سیم‌های پولیش نخورده تولید می‌کنند که امکان جبران آن در ضبط‌های استودیویی گیتار کلاسیک وجود دارد. سیم‌های پولیش خورده گیتار کلاسیک طول عمر کمتری از سیم‌های معمولی گیتار دارند و معمولاً در مقام مقایسه قیمت بالاتری از سیم‌های با متریال یکسان اما پولیش نخورده دارند. 

در لینک زیر می‌توانید نمونه‌هایی از ارزان‌ترین سیم‌های پولیش خورده گیتار کلاسیک را ببینید. 

سیم‌های لینک زیر نمونه‌هایی از گرانقیمت‌ترین سیم‌های گیتار کلاسیک که دست برقضا پولیش خورده هستند.

•    سرخوردن‌ را فراموش کنید.

شاید باید این مورد را در ابتدای راه‌حل‌ها مطرح می‌کردم اما دوست نداشتم خبر بد را خیلی زود به شما بدهم. اگر شش ماهه اول آموزش گیتار کلاسیک خود را به یاد بیاورید حتماً معلم شما در نقطه‌ای ماهیت و اهمیت انگشت راهنما را برای شما توضیح داده است. انگشت راهنما که به نام‌های Guide Finger و Slide Finger نیز شناخته می‌شود به انگشتی گفته‌ می‌شود که بین دو شکل متفاوت دست چپ یا به عبارت دیگر در زمان جابجایی طولی دست چپ می‌تواند موقعیت خود روی سیم اولیه‌ را حفظ کنید. به عبارت دیگر اگر در آکورد اول به عنوان مثال روی سیم سوم گیتار و فرت دوم قرار داشته است در آکورد دوم هم روی سیم سوم اما فرت دهم قرار دارد. استفاده از این روش باعث می‌شود که با حفظ وزن دست روی انگشت یا انگشتانی که وظیفه راهنمایی را به عهده دارند سایر انگشتان موقعیت خود را سبکتر، سریعتر و مطمئن تر از قبل پیدا کنند. 

اما اگر به انگشت راهنما از نگاه ایجاد صدای اضافه بنگریم باید اصلی‌ترین دشمن نظافت نوازندگی شما را در همین موجود به ظاهر دوست و بی‌خطر جست و جو کنیم. به طور کلی صدای اضافه ناشی از حرکت طولی انگشت روی سیم‌های فی گیتار کلاسیک است. در نتیجه اگر قصد دارید صدای اضافه را در نوازندگی گیتار خود حذف کنید باید در سیم‌های فی قید استفاده از انگشت راهنما را بزنید. حذف این تکنیک که یکی از عوامل مهم در آسان‌تر شدن جابجایی‌های (Shifts) در نوازندگی گیتار کلاسیک است باعث خواهد شد که نواختن قطعات دشوارتر شود و به همین دلیل بسیاری از نوازندگان قید انجام تمرین بیشتر برای حذف این صدای اضافه را خواهند زد.

•    عمودی بلند شوید

همانطور که در مورد قبلی برای جابجایی‌های یک فرتی و بیشتر گفته شد بلند شدن انگشت از روی فرت نگه‌داشته شده هم اگر اندکی با زاویه در راستای طول سیم باشد می‌تواند منجر به ایجاد صدای اضافه شود. به همین دلیل باید حتماً در زمان رها کردن یک فرت مطمئن باشید که به شکل عمودی و مستقیم به سمت بیرون دست گیتار از روی فرت بلند می‌شوید.

•    حرکت با کف انگشت!

بسیاری از نوازندگان گیتار از داشتن سرانگشتانی زبر و ضخیم و شاید پینه‌بسته به خود می‌بالند و شاید هر از چندگاهی در صفحات اجتماعی هر نوازنده‌ای بتوانیم عکسی از سرانگشتان آش و لاش و خون آلود که به نشانه‌ی تمرین زیاد نوازنده گذاشته شده‌اند ببینیم اما فارغ از نقش روانپزشک در درمان این نوازندگان و در ارتباط با بحث خودمان باید بگویم زبری و ضخامت سرانگشتان دست چپ یکی از دلایل ایجاد صدای اضافه در هنگان جابجایی طولی روی سیم‌های گیتار است. به همین دلیل یکی از راه‌های حذف صدای اضافه در زمانی که مجبور هستید از یک انگشت راهنما یا Guide Finger یا به قول برخی کتاب‌ها Slide Finger استفاده کنید. تلاش کنید اندکی انگشت خود را صاف‌کنید و از قسمت گوشتی تر کف انگشت برای جابجایی و سر خوردن روی سیم‌های فی استفاده کنید.

اگر فکر می‌کنید آماده هستید یا قصد امتحان آنچه در بالا نوشته شد را دارید می‌توانید این دو خط را که از قطعه‌ی Anitra`s Dance اثر Edvard Greig انتخاب شده است را برای بررسی صحت آموخته‌هایتان به کار ببرید.

برای دیدن لینک اجرای این ویدئو و مقایسه دو شکل متفاوت همراه و فاقد صدای اضافه روی لینک زیر کلیک کنید.

تفاوت بین اجرا با و بدون صدای اضافه در گیتار کلاسیک

دفعه‌ی بعد که به نواختن تمیز یک نوازنده گوش می‌کنید به این بیاندیشید که او می‌توانست همین قطعه را چند‌ماه زودتر آماده‎ی اجرا کند اما محض خاطر شما شنونده‌ی عزیز چند ماه از زندگی خود را با عوض کردن انگشت‌گذاری‌ها، تمرین پرش‌های ایجاد شده پس از حفظ انگشت راهنما و آموزش بلند شدن از روی نت‌ها صرف صدا ندادن انگشتانش کرده است. برای حفظ صدای اضافه راه حل‌های عجیب و غریبی مثل لمس کف سر با سر انگشتان نیز وجود دارد. شما از چه راه حل عجیب و غریبی برای این کار استفاده می‌کنید؟

C         Am                  F          G    

بمون  / کنارم بمون… اگه /بری من می/ میرم آسون

عشقــم …/ تو هستی عشقــــــم/ باهاتم  تا /پای جون

می خوام / عشقتو می خوام/ اگه بری سوت و/ کوره دنیام

از مــــن/ نگیر این حسو/ تا ابد بمون باهام

یادته عاشق شد/یم هر دومون/تو تابستون /تو تابستون

قسمت دادم که/ با من بمون/ یادش بخیر/اون تابستون

ریتم 2/4 سریع مثل انواع رومبا